Nuevos registros de Hippidion (Mammalia, Perissodactyla) en el Pleistoceno tardío de la provincia de Buenos Aires, Argentina

Autores/as

  • José Luis Prado INCUAPA, UE CONICET. Universidad Nacional del Centro. Del Valle
  • Ricardo Bonini División Paleontología de Vertebrados, Facultad de Ciencias Naturales y Museo, La Plata
  • María Teresa Alberdi Museo Nacional de Ciencias Naturales, CSIC, Madrid
  • Agustín Scanferla CONICET, Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia", Buenos Aires
  • Lucas H. Pomi División Paleontología de Vertebrados, Facultad de Ciencias Naturales y Museo, La Plata
  • Enrique Fucks Facultad de Ciencias Naturales y Museo y Ciencias Agrarias y Forestales, UNLP, La Plata

DOI:

https://doi.org/10.3989/egeol.40991.224

Palabras clave:

Extinción, Mammals, Equidae, Hippidion, Pleistoceno tardío, Argentina

Resumen


En este estudio se describen dos nuevos cráneos referidos a Hippidion principale (Lund) y varios elementos del esqueleto apendicular referidos a H. devillei procedentes de dos localidades clásicas de la provincia de Buenos Aires, las márgenes de los ríos Salado y Quequén Grande. Para la identificación taxonómica de los restos apendiculares, se realizó un análisis multivariante en el que se incluyeron los metacarpianos y falanges descritos y los registrados en varias localidades de Argentina y Brasil. Para la determinación de los cráneos se realizó un estudio comparativo con otros cráneos de diversas localidades. Estos hallazgos incrementan el registro de Hippidion en América del Sur y aportan nuevas evidencias sobre la cronología de sus especies en Argentina. Se realizó una datación por AMS para el ejemplar de Río Salado (MHM-P54) que ha suministrado una edad 14C 14120 ± 50 BP. En general, los sedimentos portadores en ambas localidades son referibles a la Edad Lujanense, Biozona de Equus (Amerhippus) neogeus.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Alberdi, M.T. (1987). La Familia Equidae, Gray 1821 (Perissodactyla, Mammalia) en el Pleistoceno de Sudamérica. IV Congreso Latinoamericano de Paleontología, Santa Cruz de la Sierra, 484-499.

Alberdi, M.T. & Prado, J.L. (1993). Review of the genus Hippidion Owen, 1869 (Mammalia, Perissodactyla) from the Pleistocene of South America. Zoological Journal of the Linnean Society, 108: 1-22. http://dx.doi.org/10.1111/j.1096-3642.1993.tb02559.x

Alberdi, M.T. & Prado, J.L. (1998). Comments on: Pleistocene horses from Tarija, Bolivia, and validity of the genus Onohippidium (Mammalia: Equidae), by B. J. MacFadden. Journal of Vertebrate Paleontology, 18(3): 669-672. http://dx.doi.org/10.1080/02724634.1998.10011094

Alberdi, M.T. & Prado, J.L. (2004). Caballos fósiles de América del Sur. Una historia de tres millones de a-os. Incuapa, serie monográfica 3, 269 pp.

Alberdi M. T.; Cartelle, C. & Prado, J.L. (2003). El registro Pleistoceno de Equus (Amerhippus) e Hippidion (Mammalia, Perissodactyla) de Brasil. Consideraciones paleoecológicas y biogeográficas. Ameghiniana, 40: 173-196.

Alberdi, M.T.; Prado, J.L. & Favier-Dubois, C.M. (2006). Nuevo registro de Hippidion principale (Mammalia, Perissodactyla) del Pleistoceno de Mar del Sur, Argentina. Revista Espa-ola de Paleontología, 21: 105-113.

Alberdi M. T.; Zárate, M. & Prado, J.L. (2001). Presencia de Hippidion principale en los acantilados costeros de Mar del Plata (Argentina). Revista Espa-ola de Paleontología, 16: 1-7.

Ameghino, F. (1889). Contribución al conocimiento de los mamíferos fósiles de la República Argentina. Actas Academia Nacional de Ciencias, Córdoba 6(1): 1027.

Ameghino, F. (1909). Le Diprothomo platensis: un precurseur de l'homme du Pliocene inférieur de Buenos Aires. Anales de Museo Nacional de Historia Natural de Buenos Aires, 19: 107-209.

Barnosky, A.D. & Lindsay, E.L. (2010). Timing of Quaternary megafaunal extinction in South America in relation to human arrival and climate change. Quaternary International, 217: 10-29. http://dx.doi.org/10.1016/j.quaint.2009.11.017

Bidart, S. (1988). Estudio sedimentológico y mineralógico de los materiales parentales de los suelos no aluviales de la cuenca del río Sauce Grande, provincia de Buenos Aires. CONICET, unpublished Report.

Bonadonna, F.P.; Leone, G. & Zanchetta, G. (1995). Composición isotópica de los fósiles de gasterópodos continentales de la provincia de Buenos Aires. Indicaciones paleoclimáticas. En: Evolución Biológica y Climática de la Región Pampeana durante los últimos cinco millones de a-os (M.T. Alberdi, G. Leone & E.P. Tonni eds.). Monografía del Museo Nacional de Ciencias Naturales, Madrid, 12: 77-104.

Carbonari, J.E.; Huarte, R. & Figini, A.J. (1992). Miembro guerrero, Formación Lujan (Pleistoceno, Pcia. Buenos Aires) edades 14C. Terceras Jornadas Geológicas Bonaerenses Actas 1: 245-247.

Cione, A.L. & Tonni, E.P. (1995). Chronostratigraphy and ''Land mammal-ages'': the Uquian problem. Journal of Paleontology, 69: 135-159.

Cione, A.L. & Tonni, E.P. (1999). Biostratigraphy and chronological scale of upper-most Cenozoic in the Pampean Area, Argentina. Quaternary of South America and Antarctica Peninsula, 12: 23-51.

Cione, A.L. & Tonni, E.P. (2001). Correlation of Pliocene to Holocene southern South American and European vertebrate - bearing units. En: Neogene and Quaternary continental stratigraphy and mammal evolution (L. Rook y D. Torre eds.). Bolletino Società Paleontologica Italiana, 40(2): 167-173.

Cione, A.L. & Tonni, E.P. (2005). Bioestratigrafía basada en mamíferos del Cenozoico supeRíor de la provincia de Buenos Aires. 16º Congreso Geológico Argentino (La Plata), RelatoRío 11: 183-200.

Cione, A.L.; Tonni, E.P.; Bargo, S.; Bond, M.; Candela, A.M.; Carlini, A.A.; Deschamps, C.M.; Dozo, M.T.; Esteban, G.; Goin, F.J.; Montalvo, C.I.; Nasif, N.; Noriega, J.I.; Ortiz Jaureguizar, E.; Pascual, R.; Prado, J.L.; Reguero, M.A.; Scillato-Yané, G.J.; Soibelzon, L.; Verzi, D.H.; Vieytes, E.C.; Vizcaino, S.F. & Vucetich, M.G. (2007). Mamíferos continentales del Mioceno tardío a la actualidad en la Argentina: cincuenta a-os de estudios. Ameghiniana, 50° aniversaRío: 257-278.

Clapperton, C. (1993). Quaternary geology and geomorphology of South America. Elseiver, Amsterdam, 779 pp.

Dillon, A. & Rabassa, J. (1985). Miembro La Chumbiada, Formación Luján (Pleistoceno, provincia de Buenos Aires): una nueva unidad estratigráfica del valle del río Salado. Actas de las I Jornadas Geológicas Bonaerenses, 1: 1-27.

Eisenmann, V.; Alberdi, M.T.; De Giuli, G. & Staesche, U. (1988). Collected papers after the "New York International Hipparion Conference, 1981". En: Studying fossil horses, 1: Methodology (M. Woodbrune & P. Sondaar eds.). E.J. Brill, Leiden, p. 1-72.

Fidalgo, F.; De Francesco, F. & Colado, U. (1973). Geología superficial en las Hojas Castelli, J.M. Cobo y MonasteRío (Pcia. de Buenos Aires). 5° Congreso Geológico Argentino, Actas 4: 27-39.

Fidalgo, F.; De Francesco, F. & Pacual, R. (1975). Geología superficial de la llanura bonaerense. RelatoRío: Geología de la Provincia de Buenos Aires. Sexto Congreso Geológico Argentino, 103-138.

Fidalgo, F.; Riggi, J.C.; Gentile, R.; Correa, H. & Porro, N. (1991). Los "Sedimentos postpampeanos" continentales en el ámbito sur bonaerense. Revista de la Asociación Geológica Argentina, 46: 239-256.

Figini, A.; Fidalgo, F.; Huarte, R.; Carbonari, J. & Gentile, R. (1995). Cronología radiocarbónica de los sedimentos de la Formación Luján en Arroyo Tapalqué, provincia de Buenos Aires. Actas de las Cuartas Jornadas Geológicas y Geofísicas Bonaerenses, 1:119-24.

Fucks, E.; Huarte, R.; Carbonari, J. & Figini, A. (2007). Geocronología, paleoambientes y paleosuelos holocenos en la Región Pampeana. Revista Asociación Geológica Argentina, 62: 425-433.

Fucks, E.; Huarte, R.; Carbonari, J. & Pisano, F. (2009). Cronología de los depósitos fluviales Pleistoceno tardío - Holoceno de la cuenca inferior y media del río Salado, provincia de Buenos Aires. IV Congreso Argentino de CuaternaRío y Geomorfología; XII Congresso da Associação Brasileira de Estudos do QuaternáRío; II Reunión sobre el CuaternaRío de América del Sur (La Plata) Resúmenes: 361.

Gardenal, M. (1986). Geomorfología del partido de Saliquelló, provincia de Buenos Aires. CIC Unpublished Report, 60 pp.

Gervais, P. (1855). Recherches sur les Mammifères fossils de l'Amérique méridionale. Chez P. Bertrand, Libraire-Editeur, 1-63. Paris.

Gray, J.E. (1821). On the natural arrangement of vertebrate animals. London Medical Reposit Review, 15: 296-310.

Isla, F.; Rutter, N.; Schnack, E. & Zárate, M.A. (2000). La trasgresión Belgranense en Buenos Aires. Una revisión a cien a-os de su definición. CuaternaRío y Ciencias Ambientales, 1: 3-14.

Lund, P.W. (1846). Meddlelse af det Udbytte de I 1844 undersögte Knoglehuler Have avgivet til hundskaben om Brasiliens Dyreverden för sidste Jordomvaeltning. Det köngelige Danske Videnskabernes Selskabs Naturvidenskabelige og Mathematiske Afhandlinger, 12: 57-94.

MacFadden, B.J. (1997). Pleistocene horses from Tarija, Bolivia, and validity of the genus Onohippidium (Mammalia, Equidae). Journal of Vertebrate Paleontology, 17: 199-218. http://dx.doi.org/10.1080/02724634.1997.10010964

MacFadden, B.J. (1998). Preorbital Facial Fossae Onohippidium, and origin of South American Pleistocene Horses: response to Alberdi and Prado. Journal of Vertebrate Paleontology, 18(3): 673-675. http://dx.doi.org/10.1080/02724634.1998.10011095

Moreno, F.P. (1891). Onohippidium mu-izi: Breve noticia sobre los restos fósiles de un género nuevo de la familia de los Équidos conservados en el Museo de La Plata. Revista del Museo de La Plata, 2: 65-71.

Owen, R.(1848). Description of teeth and portions of jaws of two extinct anthracotheRíoid quadrupeds …discovered…. in the Eoecene deposits on the NW coast of the Isle Of Wight. Quarterly Journal Geological Society, London, 4: 103-141. http://dx.doi.org/10.1144/GSL.JGS.1848.004.01-02.21

Owen, R. (1869). On fossil teeth of equines from Central and South America, referable to Equus conversidens, Equus tau, and Equus arcidens. Proceedings of the Royal Society of London, 17: 267-268. http://dx.doi.org/10.1098/rspl.1868.0042

Pascual, R.; Ortega Hinojosa, E.J.; Gondar, D. & Tonni, E. (1965). Las edades del cenozoico mamalífero de la Argentina, con especial atención en aquellas del territoRío bonaerense. Anales y Comunicaciones de Investigación Científica, Prov. Buenos Aires 6: 165-193.

Pascual, R.; Ortega Hinojosa, E.J.; Gondar, D. & Tonni, E.P. (1966). Las edades del Cenozoico mamalífero de la provincia de Buenos Aires. En: Paleontología Bonaerense (A.V. Borrello, ed.). Comisión de Investigaciones Científicas de la Provincia de Buenos Aires, pp. 3-12.

Pascual, R. & Ortiz Jaureguizar, E. (1990). Evolving climates and mammal faunas in Cenozoic South American. Journal of Human Evolution, 19: 23-60. http://dx.doi.org/10.1016/0047-2484(90)90011-Y

Pascual, R.; Ortiz Jaureguizar, E.&y Prado, J.L. (1996). Land mammals: paradigm for Cenozoic South American geobiotic evolution. En: Contribution of Southern South America to Vertebrate Paleontology (A. Arratia, ed.). Münchner, Geowissenschaftlich Abhandlungen (A) 30: 265-319.

Pomi, L.H. (2009). Entrampamientos en la Formación Luján (Pleistoceno tardío). Análisis tafonómico de un espécimen de Hippidion Owen de la cuenca del río Salado (provincia de Buenos Aires, Argentina) Ameghiniana, 46(1): 17-25.

Pomi, L.H. & Scanferla, C. (2008). Tafonomía sobre asociaciones de vertebrados registradas en trampas fluviales de la Región Pampeana (Buenos Aires, Argentina). Estudios Geológicos, 64: 187-196.

Prado, J.L. & Alberdi, M.T. (1996). A cladistic analysis of the Horses of the tribe Equini. Palaeontology, 39: 663-680.

Prado, J.L. & Alberdi, M.T. (1999). The mammalian record and climatic change over the last 13,000 years in the Pampean Region, Argentina. Quaternary International, 57/58: 165-174. http://dx.doi.org/10.1016/S1040-6182(98)00057-3

Prado, J.L. & Alberdi, M.T. (2010). Quaternary mammalian faunas of the Pampean Region. Quaternary International, 212: 176-186. http://dx.doi.org/10.1016/j.quaint.2009.03.010

Prado, J.L.; Alberdi, M.T.; Azanza, B. & Sánchez, B. (2001). Climate and changes in mammal diversity during the late Pleistocene-Holocene in the Pampean Region (Argentina). Acta Palaeontologica Polonica, 46(2): 261-276.

Prado, J.L.; Alberdi, M.T. & Di Martino, V.J. (2012). Équidos y GomphotheRíos del Pleistoceno tardío de las localidades de "Cascada Paleolama" y "El Conglomerado", Sudeste de la Provincia de Buenos Aires. Ameghiniana, 49(4): 623-641.

Prado, J.L.; Menegaz, A.; Tonni, E.P. & Salemme, M. (1987). Los mamíferos de la fauna local de Paso Otero (Pleistoceno tardío), provincia de Buenos Aires. Aspectos paleoambientales y biostratigráficos. Ameghiniana, 24: 217-233.

Reig, O. 1957. Un mustélido del género Galictis del EocuaternaRío de la provincia de Buenos Aires. Ameghiniana, 1: 33-47.

Scanferla, A.C.; Pomi, L.H.; Bonini, R.A.; Fucks, E. & Molinari, A.E. (2011). A carnivore-herbivore megafauna assemblage from the Late Pleistocene of the pampas of southern South America. XVIII INQUA Congress 2011 (Berna Suiza).

Schnack, E.J. (1987). The emerged Quaternary shorelines in Argentina. Eustatic signature and correlations: Atlantic South Ocean. Resumenes CuaternaRío de América del Sur, Reunión Final. Proyecto 201 (IGCP-UNESCO), Ushuaia, pp. 2-6.

Schnack, E., Isla, F., De Francesco, F., y Fucks, E. (2005). Estratigrafía del CuaternaRío Marino Tardío en la Provincia de Buenos Aires. RelatoRío. XVI Congreso Geológico Argentino, La Plata, 10: 159-182.

Simpson, G.G. (1940). Review of the mammal-bearing tertiary of South America. Proceedings of the American Philosophical Society, 83: 649-710.

Simpson, G.G. (1971). The evolution of marsupials in South America. Annais de la Academia Brasileira de Ciências, 43: 103-118.

Toledo, M.J. (2005). Secuencias pleistocenas "lujanenses" en su sección tipo: Primeras dataciones 14C e implicancias estratigráficas, arqeológicas e históricas, Luján-Jáuregui, provincia de Buenos Aires. Revista de la Asociación Geológica Argentina, 60: 417-424.

Tonni, E.P. & Cione, A.L. (1994). Los mamíferos y el clima en el Pleistoceno y Holoceno de la provincia de Buenos Aires. Actas Jornadas Arqueológicas Interdisciplinas. Programa de Estudios Prehistóricos, Buenos Aires, 127-142.

Tonni, E.; Cione, A. & Figini, A. (1999). Predominance of arid climates indicated by mammals in the pampas of Argentina during the Late Pleistocene and Holocene. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 147: 257-281. http://dx.doi.org/10.1016/S0031-0182(98)00140-0

Tonni, E.P.; Huarte, R.A.; Carbonari, J.E. & Figini, A.J. (2003). New radiocarbon chronology for the Guerrero Member of the Luján Formation (Buenos Aires, Argentina): palaeoclimatic significance. Quaternary International, 109-110: 45-48. http://dx.doi.org/10.1016/S1040-6182(02)00201-X

Zárate, M. & Blasi, A. (1991). Late Pleistocene and Holocene loess deposits of the southereastern Buenos Aires province, Argentina. Geojournal, 24(2): 211-220. http://dx.doi.org/10.1007/BF00186018

Zárate, M. & Blasi, A. (1993). Late Pleistocene-Holocene Eolian deposits of the Southern Buenos Aires province, Argentina: a preliminary model. Quaternary International, 17: 15-20. http://dx.doi.org/10.1016/1040-6182(93)90075-Q

Zárate, M. & Flegenheimer, N. (1991). Geoarchaeology of the Cerro La China locality (Buenos Aires, Argentina): site 2 and site 3. Geoarchaeology, 6: 273-294. http://dx.doi.org/10.1002/gea.3340060304

Descargas

Publicado

2013-12-30

Cómo citar

Prado, J. L., Bonini, R., Alberdi, M. T., Scanferla, A., Pomi, L. H., & Fucks, E. (2013). Nuevos registros de Hippidion (Mammalia, Perissodactyla) en el Pleistoceno tardío de la provincia de Buenos Aires, Argentina. Estudios Geológicos, 69(2), 239–253. https://doi.org/10.3989/egeol.40991.224

Número

Sección

Artículos